POGOTOWIE BHP

W Wytycznych resuscytacji 2015 Europejskiej Rady Resuscytacji po raz pierwszy znalazł się rozdział dotyczący pierwszej pomocy. Przedstawione w nim zagadnienia z tego zakresu zostały opracowane na podstawie badań naukowych. W opracowaniu tym osoba udzielająca pierwszej pomocy jest definiowana jako ktoś, kto został przeszkolony w tym zakresie i w związku z tym powinien umieć rozpoznać, ocenić i określić priorytety w zakresie udzielania pierwszej pomocy, udzielić pomocy oraz mieć świadomość ograniczeń i w razie potrzeby wezwać odpowiednie służby ratownicze. W zakresie niektórych omawianych zagadnień możliwości niesienia pomocy w ramach pierwszej pomocy są większe niż w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy udzielanej przez ratownika.

Przez kwalifikowaną pierwszą pomoc należy rozumieć czynności podejmowane przez ratownika wobec osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Ratownikiem jest osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz ważne zaświadczenie o ukończeniu kursu w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy, i której stan zdrowia pozwala na udzielanie KPP. Ponadto osoba taka jest zatrudniona lub pełni służbę w jednostkach współpracujących z systemem Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM). Jednostkami tymi są służby ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, w szczególności: jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej, jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, podmioty uprawnione do wykonywania ratownictwa górskiego, podmioty uprawnione do wykonywania ratownictwa wodnego oraz inne jednostki podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych i ministrowi obrony narodowej lub przez nich nadzorowane. Ponadto jednostkami współpracującymi z systemem mogą być społeczne organizacje ratownicze, które w ramach swoich zadań ustawowych lub statutowych są obowiązane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, jeżeli zostaną wpisane do rejestru jednostek współpracujących z systemem.

Zakres czynności wykonywanych przez ratownika w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy obejmuje:

– resuscytację krążeniowo-oddechową, bezprzyrządową i przyrządową z podaniem tlenu oraz zastosowaniem

– według wskazań – defibrylatora zautomatyzowanego;

– tamowanie krwotoków zewnętrznych i opatrywanie ran;

– unieruchamianie kości w przypadku zwichnięć i złamań lub ich podejrzenia;

– ochronę przed wychłodzeniem lub przegrzaniem;

– prowadzenie wstępnego postępowania przeciwwstrząsowego przez właściwe ułożenie osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, ochronę termiczną osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego;

– stosowanie tlenoterapii biernej;

– ewakuację z miejsca zdarzenia osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego;

– wsparcie psychiczne osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego;

– prowadzenie wstępnej segregacji medycznej.

Działania ratownicze w zakresie ratownictwa medycznego podejmowane przez ratowników z podmiotów krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG) obejmują:

– rozpoznanie u osób poszkodowanych stanu nagłego zagrożenia zdrowotnego oraz prowadzenie segregacji pierwotnej i udział w segregacji wtórnej;

– zastosowanie technik i sprzętu niezbędnych do ratowania życia i zdrowia w zależności od rodzaju, skali i miejsca zdarzenia oraz liczby osób poszkodowanych;

– zapewnienie ciągłości procesu ratowania osób znajdujących się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego na miejscu zdarzenia, w tym współpraca z jednostkami systemu PRM w czasie podejmowania medycznych działań ratowniczych przed przeprowadzeniem segregacji wtórnej, również w punkcie lub obszarze pomocy medycznej;

– określenie sposobu postępowania ze sprzętem medycznym.

Ratownicy KSRG wykonują czynności z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy zgodnie z procedurami zawartymi w Zasadach organizacji ratownictwa medycznego w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym.

Zgodnie z ustawą z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym pierwsza pomoc to zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia. Najczęściej jest ona realizowana w przypadku nagłego lub przewidywanego pojawienia się w krótkim czasie objawów pogarszania zdrowia, czego bezpośrednim następstwem może być poważne uszkodzenie funkcji organizmu lub uszkodzenie ciała, lub utrata życia wymagające podjęcia natychmiastowych medycznych czynności ratunkowych i leczenia (stan nagłego zagrożenia zdrowotnego). W/w Ustawa określa również, że podczas udzielania pierwszej pomocy można wykorzystać wyroby medyczne i wyposażenie wyrobów medycznych. Wyrób medyczny jest to narzędzie, przyrząd, urządzenie, oprogramowanie, materiał lub inny artykuł, stosowany samodzielnie lub w połączeniu, w tym z oprogramowaniem przeznaczonym przez jego wytwórcę do używania specjalnie w celach  diagnostycznych lub terapeutycznych i niezbędnym do jego właściwego stosowania, przeznaczony przez wytwórcę do stosowania u ludzi między innymi w celu diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia, łagodzenia lub kompensowania przebiegu choroby, skutków urazu lub upośledzenia. Wyposażenie wyrobu medycznego to z kolei artykuł, który, nie będąc wyrobem medycznym, jest specjalnie przeznaczony przez wytwórcę do stosowania łącznie z wyrobem medycznym w celu umożliwienia jego używania zgodnie z przewidzianym zastosowaniem. Osoba udzielająca pierwszej pomocy może ponadto wykorzystać produkty lecznicze wydawane bez przepisu lekarza, a dopuszczone do obrotu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Produktem leczniczym jest substancja lub mieszanina substancji przedstawiana jako mająca właściwości zapobiegawcze lub lecznicze w przypadku chorób występujących u ludzi lub zwierząt albo podawana w celu postawienia diagnozy czy też w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu przez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne.  Zgodnie z Wytycznymi resuscytacji 2015 pierwsza pomoc to „zachowania służące udzieleniu pomocy i wstępna opieka w nagłym zachorowaniu lub urazie”. Osoba udzielająca pierwszej pomocy jest w tych wytycznych definiowana jako ktoś, kto został przeszkolony w tym zakresie i w związku z tym powinien umieć rozpoznać, ocenić i określić priorytety w zakresie udzielania pierwszej pomocy, udzielić pomocy oraz mieć świadomość ograniczeń i w razie potrzeby wezwać odpowiednie służby ratownicze.

Zakres dopuszczonych działań w przypadku osoby działającej w ramach pierwszej pomocy w pewnych obszarach daje większe możliwości niż w przypadku osoby działającej w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy. Aby uzyskać tytuł ratownika, trzeba ukończyć 66-godzinne szkolenie (kurs) realizowane przez uprawniony podmiot zgodnie z planem nauczania określonym w ramowym programie kursu w zakresie kwalifikacji pierwszej pomocy. Zaświadczenie o posiadaniu tytułu jest ważne przez 3 lata od daty wydania tego dokumentu. W celu utrzymania tytułu ratownika należy przed upływem tego terminu przystąpić do egzaminu potwierdzającego umiejętności z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy. Ponadto w ramach doskonalenia zawodowego można uczestniczyć w zajęciach z tego zakresu realizowanych w jednostkach współpracujących z systemem Państwowego Ratownictwa Medycznego. Pamiętając o wielkiej roli osób udzielających pierwszej pomocy, można stwierdzić, że ratownicy z podmiotów współpracujących z tym systemem są dobrze przygotowani do niesienia pomocy osobie będącej w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Zasadne zatem wydaje się, żeby zakres czynności wykonywanych przez ratownika w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy został poszerzony o te uwzględnione w rozdziale 9 Wytycznych resuscytacji2015. Działania te wymagają dokonania zmian w obecnie obowiązujących przepisach i procedurach postępowania. W opinii autorów warto wprowadzić takie zmiany, które pozwolą ratownikom jak najlepiej udzielać pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia życia w poczuciu, że nikt nie zakwestionuje tego, co zrobili. W zakresie podawania leków dobrze byłoby dopuścić możliwość korzystania z tych, które ma pacjent do stosowania w przypadku wystąpienia stanu zagrożenia życia. Co roku nagłaśniane są sytuacje, w których padają stwierdzenia, że ratownicy nie podali czegoś, co mogło uratować komuś życie. Zmieniając zapisy prawa zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, zwiększamy jakość w ratownictwie, a także możemy uporządkować aspekty prawne udzielania pomocy.

Źródło: bryg. dr n. med. Mariusz Chomoncik, bryg. lek. Jacek Nitecki, RATOWNICTWO I MEDYCYNA KATASTROF